De Zomerzonnewende …
… is nog maar pas voorbij … 20 juni 2020 was dat, om 21:44.
Feitelijk was dat om 23:44, want met al dat Europees “gepruts” aan het “uur” klopt dat allemaal niet meer helemaal. Normaal valt een zomerzonnewende op 21 juni, maar in schrikkeljaren is dat al eens wat vroeger: op 20 juni.
De dagen worden meteen korter.
Stilaan verlaat het licht ons weer.
Tot …
De Winterzonnewende …
… ook Midwinter of Wintersolstitium (Zonnestilstand) of Joele (Yule) genaamd. Dat is dan de kortste dag van het jaar, wanneer de nacht op zijn langst is. Meestal op 21 december ( maar in de een of twee jaren voorafgaande aan een schrikkeljaar valt die soms op 22 december). Dit jaar zal dat zich op 21 december om 10:02 voltrekken.
De zonnewende
(Latijn: solstitium oftewel zonnestilstand) is de gebeurtenis waarbij de zon, gezien vanaf de aarde, haar noordelijkste of zuidelijkste positie bereikt.
De zon staat dan recht boven een van beide keerkringen:
de Kreeftskeerkring in het noorden of de Steenbokkeerkring in het zuiden. Naarmate de zon schijnbaar in de richting van de Kreeftskeerkring beweegt, worden de dagen op het noordelijk halfrond langer en op het zuidelijk halfrond juist korter. Wanneer de zon schijnbaar naar de Steenbokskeerkring beweegt, is dit andersom. Deze schijnbare beweging keert letterlijk om op het moment van de zonnewende. Het middelpunt tussen beide punten wordt bereikt als de zon precies loodrecht boven de evenaar staat. Er is dan sprake van een equinox of dag-en-nachtevening. Dag en nacht zijn dan overal op aarde even lang.
Midzomer
De viering van midzomernacht werd in vroegere tijden gelinkt aan de zomerzonnewende. De mensen geloofden dat planten op midzomer geneeskrachtige en magsiceh krachten hebben en hiervoor plukten ze op deze nacht. Vreugdevuren werden ontstoken om zich te beschermen tegen de duistere krachten waarvan werd geloofd dat ze vrij spel hadden vanaf het moment waarop het aantal uren daglicht opnieuw afnam.
In de Saksische traditie en onder aanhangers van hedendaagse natuurreligies zoals wicca, paganisme en hekserij wordt op de dag van het zomersolstitium, 21 juni, het lithafeest gevierd als tegenhanger van het midwinterse joelfeest.
Afhankelijk van landstreek en/of precieze geloofsovertuiging staat het lithafeest met name in het Verenigd Koninkrijk, Ierlans en Scandinavië ook wel bekend als Feil-Sheathain (Iers), Jani, Alban Hefin, Juhannus (Fins), Midsommarafton (Zweeds), Sankt Hans (Deens) of Saint John’s Eve (Engels).
In Litouwen wordt Joninės gevierd tijdens midzomer. Dit werd in het verleden onder andere op de Raganų kalnas (heksenheuvel) gevierd. In Rusland kent men Иван-Купала (Ivan Koepala) en in Polen Noc Kupały of Noc Świętojańska. In Letland viert men Jāņi.
In Zweden, Finland en Estland wordt midzomeravond beschouwd als het grootste feest van het jaar, alleen vergelijkbaar met Walpurgisnacht, Kerstavond en Nieuwjaar.
In Groot-Brittannië is de verwelkoming van de zomerzon tijdens het solstitium van 21 juni uitgegroeid tot een traditioneel festijn waarvoor duizenden geïnteresseerden zich gedurende de nacht van 20 op 21 juni verzamelen rond het prehistorische steencirkel-monument Stonehenge op de Salisbury Plains, dicht bij het dorpje Amesbury in het graafschap Wilthire. Stonehenge, het neolithische monument op de vlakten van Salisbury in het Engelse graafschap Wiltshire. Ieder jaar op 21 juni verschijnen de eerste stralen van de opkomende zon hier, gezien vanuit de steencirkel, precies vanachter de reusachtige Heel Stone.
Midzomer en de Kerk
In de VIIe eeuw waarschuwde Sint-Eligius de inwoners van Vlaanderen, die nog maar pas waren bekeerd tot het christelijke geloof, voor het heidense zonnewendefeest. Christenen mochten niet deelnemen aan deze feestelijkheden. Later werd dit feest verchristelijkt tot de feestdag ter ere van de geboorte van Johannes de Doper op 24 juni.
Net als de zomerzonnewende werd ook de winterzonnewende “gerecupreerd” door de Kerk om er op 24 december het Kerstfeest van te maken, met een Middernachtmis als overgang naar Kerstmis.
Ook in Nederland is het feest (of: de nacht) van Sint-Jan (24 juni) bekend.
In Laren, in de provincie Noord-Holland vindt jaarlijks op de zondag het dichtst bij 24 juni de Sint-Jansprocessie.
